Sieciowanie, czyli networking bibliotek

Sieci, relacje, współpraca z innymi pomagają przygotować Noc Bibliotek i inne wyjątkowe wydarzenia w bibliotece. Zachęcamy do współtworzenia i rozwijania sieci bibliotecznych, czerpania z doświadczeń innych i dzielenia się.

Przygotowujecie Noc Bibliotek lub inne ważne wydarzenie. Jak najlepiej je zorganizować? Kogo zaprosić? Jak umiejętnie wykorzystać środki i zasoby? Co zaproponować uczestnikom? Jak uniknąć problemów? Z podobnymi dylematami mierzą się setki aktywnych bibliotek, regularnie organizujących lokalne spotkania. Wiele z nich przetestowało już różne formy pracy i przeprowadziło – z sukcesem – nowatorskie działania. Zespoły bibliotek zdobyły praktyczną wiedzę o organizacji spotkań, pokazów, warsztatów czy gier. Bibliotekarki i bibliotekarze chwalą się swoimi działaniami na forach dyskusyjnych, specjalistycznych portalach i podczas branżowych spotkań. Czy warto dzielić się wiedzą i czerpać ją od innych? Oczywiście! Biblioteka w Cieszynie na co dzień nie konkuruje z biblioteką w Sopocie. Jedna od drugiej może natomiast wiele się nauczyć, a obie wzajemnie się inspirować, korzystając z możliwości sieci, w której działają.

Podpowiadamy, jak wykorzystać współpracę bibliotek w ramach różnych polskich sieci bibliotecznych, jak czerpać z doświadczeń innych bibliotek i dzielić się swoimi doświadczeniami. Zachęcamy do współtworzenia i rozwijania sieci, bo współpraca opłaca się wszystkim! Nie tylko bibliotekom i ich zespołom, ale też społecznościom, w których (i dla których) działają biblioteki.  

Sieci i sieciowanie – o co chodzi?

Pochodzące z angielskiego pojęcie „networking”, czyli właśnie sieciowanie, można często spotkać w artykułach i poradnikach dotyczących przedsiębiorczości czy zarządzania, ale nie ogranicza się ono tylko do sfery biznesu. Networking to nic innego jak nawiązywanie i utrzymywanie kontaktów z innymi ludźmi z tej samej lub pokrewnej branży w celu wymiany informacji zawodowych, wspierania się i pomagania sobie nawzajem. Takie kontakty można nawiązywać samodzielnie przy okazji branżowych wydarzeń, można też korzystać ze wsparcia w projektach oferujących sieciowanie jako jedno z działań. Każde wydarzenie i każdy projekt może stanowić zalążek sieci łączącej instytucje i zespoły ludzi wraz ze zgromadzoną przez nie cenną wiedzą. Sieci łączą też podmioty działające na określonym obszarze. W przypadku bibliotek publicznych można by rzec, że networking terytorialny „wymusiła” już lata temu ustawa o bibliotekach, która nakłada na biblioteki wojewódzkie i powiatowe obowiązek nadzoru merytorycznego nad bibliotekami w swoich rejonach.

Korzyści z sieciowania to przede wszystkim możliwość poznania osób działających w danej sieci, skorzystania z ich wiedzy i doświadczenia, a także z zasobów instytucji, w których pracują. Wartościowa, praktyczna, często unikalna wiedza to kapitał, który pomaga oszczędzić czas i skromne zasoby bibliotek. Ktoś już rozwiązał problem, nad którym my się głowimy, albo posiada coś, czego w danym momencie nie potrzebuje, a co jest teraz niezbędne właśnie nam. Networking daje też bardziej „miękkie” korzyści: wsparcie emocjonalne, świadomość, że są osoby mierzące się z podobnymi, co my, wyzwaniami i ludzie, na których pomoc można liczyć.    

W jakich sieciach działają biblioteki?

Sieci terytorialne

Sieci terytorialne tworzą biblioteki działające na tym samym obszarze, np. w województwie lub powiecie. Tu kontakty mogą być nawiązywane spontanicznie, np. między pracownikami bibliotek z sąsiednich gmin, którzy mieszkają blisko i znają się prywatnie. Mogą też być inicjowane i moderowane przez koordynatora sieci – bibliotekę wojewódzką lub powiatową. Okazją do networkingu są organizowane przez te biblioteki szkolenia, konferencje, seminaria, wycieczki czy inne spotkania, w trakcie których można bliżej się poznać, wspólnie nauczyć czegoś nowego i porozmawiać na zawodowe tematy. Aby networking zadziałał, warto stosować go świadomie i stworzyć sprzyjające mu warunki. Dobre praktyki to m.in. uwzględnienie w programach spotkań czy konferencji dłuższych przerw na rozmowy, zaplanowanie różnych interakcji i zachęcanie do aktywności wszystkich uczestników.

Sieć terytorialna w szerokim rozumieniu to także wszystkie polskie biblioteki. W tym przypadku działania networkingowe mogą inicjować lub wspierać instytucje czy organizacje branżowe, takie jak Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich, Instytut Książki czy Biblioteka Narodowa, albo inne organizacje realizujące ogólnopolskie programy. Organizowane przez nie konferencje, szkolenia, wizyty studyjne czy realizowane projekty mogą stanowić świetną okazję do nawiązywania lub podtrzymywania istniejących relacji.

Sieci bibliotek i bibliotekarzy uczestniczących we wspólnych projektach i programach

Tego typu sieć to zwykle sieć zamknięta – przynależność do niej uzależniona jest od udziału biblioteki (lub jej pracowników) w jakimś projekcie lub programie. Coraz więcej realizatorów projektów uwzględnia networking w swoich działaniach, stosuje go świadomie, stwarza mu dobre warunki i wspiera na różne sposoby. W ogólnopolskim Programie Rozwoju Bibliotek Fundacja Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego, współorganizatora akcji Noc Bibliotek, zachęcała do nawiązywania kontaktów już na etapie zgłaszania się do programu. Biblioteki aplikowały w partnerstwach w składzie: biblioteka „wiodąca” i dwie biblioteki partnerskie, a następnie zespoły tych bibliotek wspólnie uczestniczyły w szkoleniach oraz innych działaniach. Każdy kolejny etap Programu Rozwoju Bibliotek i niemal każde działanie zawiera jakiś element pozwalający na budowanie lub podtrzymanie dobrych relacji – wiele z nich zaowocowało trwałą współpracą bibliotek i bibliotekarzy.

Relacje w ramach sieci projektowej można budować i podtrzymywać uczestnicząc w wydarzeniach, w trakcie których ludzie spotykają się osobiście. Dobrze, jeśli tych spotkań „sieciujących” jest jak najwięcej, co nie zawsze jest możliwe, bywa też czasochłonne i kosztowne. Dlatego coraz częściej w projektach stosowane są narzędzia do komunikacji online: grupy i fora dyskusyjne, webinaria, telekonferencje czy różne funkcjonalności mediów społecznościowych. W ramach ogólnopolskiej akcji Noc Bibliotek dotąd raz – po II edycji akcji – dzięki środkom z Instytutu Książki udało się zorganizować w Bibliotece Narodowej spotkanie 50 bibliotekarzy uczestniczących w akcji, a w kolejnych wydaniach korzystaniu z wzajemnych doświadczeń i ogromu wiedzy zgromadzonej w uczestniczących w akcji bibliotekach – służą narzędzia akcji: interaktywna mapa Nocy Bibliotek, strona „Półka z pomysłami”, publikacje akcji z dobrymi praktykami z bibliotek czy fanpage akcji na Facebooku, na którym można wymieniać się doświadczeniami w ramach grupy dla „Nocnych” bibliotekarzy: https://www.facebook.com/groups/1189001884535925.    

Sieci bibliotek lub osób zainteresowanych konkretnym tematem czy zagadnieniem

Sieci „tematyczne” to często efekt udziału bibliotek w jakimś projekcie lub pojawienia się nowego ważnego dla bibliotek tematu, o którym warto dowiedzieć się więcej i dyskutować o nim z innymi. Takie sieci mogą być częścią projektu, ale też często tworzą się spontanicznie z inicjatywy osoby, która uruchomiła narzędzie komunikacji i zaprosiła innych do dołączenia. W taki sposób powstała na Facebooku np.  grupa „Tablet Masterzy” łącząca osoby z bibliotek biorących udział w projekcie „Tablety w Twojej bibliotece”, a także całkiem świeża grupa „Kodujące biblioteki”, poświęcona tematowi nauki podstaw programowania. Grupy tematyczne projektowe są na ogół zamknięte (choć mogą się otworzyć po zakończeniu projektu), inne dostępne są dla wszystkich zainteresowanych. Tematy dyskusji w takich sieciach mają bardzo praktyczny charakter i dotyczą doświadczeń biblioteki we wdrażaniu jakiejś nowej usługi, sukcesów, a także problemów (organizacyjnych i technicznych).    

Sieci łączące bibliotekarki i bibliotekarzy

Sieci „osobowe” mogą być integralnym elementem projektu lub jego efektem, mogą też powstać z inicjatywy samych bibliotekarzy pragnących nawiązywać kontakty i dyskutować na interesujące ich tematy. Przykładem sieci „projektowej” jest sieć bibliotecznych innowatorów LABiB, powstała w ramach Programu Rozwoju Bibliotek. Kilkadziesiąt osób należących do sieci regularnie uczestniczy w konferencjach mających charakter spotkań „sieciujących”, ale też planuje i wdraża (przy wsparciu organizatora) wspólne projekty. Przykładem takiego projektu – wymyślonego i zrealizowanego przez kilkoro „Labibian” – jest ogólnopolski program wymiany bibliotekarzy „Praktyka dla praktyka” http://praktykadlapraktyka.pl/, prezentowany jako „biblioteczny Erasmus”.

Dla wszystkich zainteresowanych wymianą doświadczeń i nawiązaniem kontaktów branżowych dostępny jest portal społecznościowy labib.pl https://labib.pl/. Portal umożliwia zarejestrowanym użytkownikom publikowanie artykułów i „inspiracji” (praktycznych opisów działań zrealizowanych w bibliotekach), ocenianie ich, komentowanie i kontaktowanie się z innymi. Powstał w ramach Programu Rozwoju Bibliotek, dlatego jego aktywni użytkownicy prezentują raczej perspektywę bibliotek publicznych, choć dostępne tam treści mogą zainteresować także osoby z innych typów bibliotek.

Przykładem sieci zrzeszającej bibliotekarki i bibliotekarzy z wielu typów bibliotek jest działająca od lat i dostępna dla wszystkich zainteresowanych grupa facebookowa „Biblio” https://www.facebook.com/groups/grupabiblio/, na której prowadzone są dyskusje dotyczące szerokiego spektrum tematów interesujących bibliotekarzy.

Jak wykorzystać potencjał sieci, organizując Noc Bibliotek (lub inne lokalne wydarzenie)?

Poszukaj inspiracji

Szukacie pomysłów na wydarzenie lub bardziej szczegółowych informacji na temat tego, jak sprawnie zrealizować jakiś pomysł? Może któraś z bibliotek biorąca udział w tym samym projekcie już przeprowadziła takie działanie i posiada użyteczne informacje? A może wystarczy „zarzucić temat” na forach czy grupach, w których uczestniczycie, i po prostu zapytać? O tym, jakie działania realizowały biblioteki w czasie organizowanych lokalnie wydarzeń, możesz się przekonać, odwiedzając stronę Nocy Bibliotek i przeglądając np. dostępną tam „Półkę z pomysłami” https://nocbibliotek.org/polka-z-pomyslami czy wieści z bibliotek z poprzedniej edycji: https://noc2017.ceo.org.pl/pl/wiesci-z-bibliotek-2017.

Wiele przydatnych informacji znajdziecie na portalach labib.pl https://labib.pl/, biblioteki.org http://www.biblioteki.org/ czy sbp.pl http://www.sbp.pl/.  Brak czasu na ogół nie pozwala śledzić na bieżąco tego, co dzieje się w innych bibliotekach. A wiemy, że dzieje się dużo, czego efektem jest praktyczna wiedza i doświadczenie zespołów bibliotek. Warto pytać, korzystając ze swojej sieci kontaktów i narzędzi ułatwiających komunikację online. Może jakaś współpracująca biblioteka zorganizowała escape room albo ciekawą grę miejską i pochwaliła się tym na grupie projektowej? Warto skontaktować się z tą biblioteką i dopytać o szczegóły osobiście lub mailowo.

Ideą sieciowania jest nawiązywanie i podtrzymywanie relacji po to, by wzajemnie sobie pomagać. Ludzie na ogół lubią pomagać innym i odczuwają satysfakcję dowiadując się, że ich pomoc przyniosła dobre efekty. Ponadto to, co od siebie dajecie, kiedyś do Was wróci, gdy pomoc będzie potrzebna właśnie Wam – mówi o tym powszechna w networkingu zasada wzajemności.

Zbierajcie informacje i dzielcie się nimi

Organizację wydarzenia często ułatwiają informacje, których próżno szukać na ogólnodostępnych stronach w internecie. Jakiego gościa zaprosić na spotkanie? Jak się skontaktować z tą osobą? Ile to kosztuje? Skąd pozyskać środki? Jaka forma spotkania będzie tu najlepsza? Jakie mogą wystąpić trudności? Jakie kwestie prawne należy uregulować i na co zwrócić uwagę? O ile w przypadku często goszczących w bibliotekach autorów takie zagadnienia są już w bibliotekach „rozpracowane”, to z ekspertami, prezenterami, autorami materiałów czy osobami prowadzącymi warsztaty i spotkania może być różnie. Kwestie prawne, np. dotyczące ochrony danych osobowych i wizerunku czy zabezpieczenia imprez, są często poruszane na szkoleniach płatnych, w których nie każdy ma możliwość uczestniczyć. Jeśli składamy wniosek o grant na organizację imprezy, mogą być nam potrzebne wskazówki, jak dobrze go napisać. Lub jak pozyskać lokalnych sponsorów i do kogo konkretnie się zwrócić. Dzielenie się tego typu wiedzą z innymi uczestnikami sieci opłaca się  wszystkim, a jednocześnie pomaga zminimalizować koszty zdobywania wiedzy w tradycyjny sposób. Wiele z tego typu zagadnień, ważnych przy organizacji akcji Noc Bibliotek, znajdziecie w publikacji Mała Książka na Noc Bibliotek. 

Nie masz? Pożycz lub się wymień

Mając do dyspozycji skromne środki finansowe, niełatwo jest kupić specjalny sprzęt lub wyposażenie (kostiumy, rekwizyty, dekoracje, mikrofon bezprzewodowy itp.) potrzebne na imprezę. Tu sprawdza się okolicznościowe użyczanie lub wymiana barterowa, np. pomiędzy bibliotekami działającymi w tym samym powiecie. Jeśli współpracująca z nami biblioteka zorganizowała w przeszłości wydarzenie wymagające specjalnego wyposażenia, które tym razem nie będzie jej potrzebne, może mogłaby je użyczyć na naszą imprezę? Lub podpowiedzieć, gdzie czy w jaki sposób można je zdobyć, nie ponosząc zbyt wysokich kosztów? Barter może też dotyczyć pomysłów na działanie lub nawet osób, które takie działanie przeprowadzą (wolontariuszy, osób zaangażowanych, które mogłyby poprowadzić zajęcia dla dzieci itp.).

Zorganizujcie coś wspólnie

Wspólne wydarzenia organizowane przez wiele bibliotek działających w tej samej sieci mają już w polskich bibliotekach długą tradycję. Koordynują je zwykle biblioteki wojewódzkie lub powiatowe. Przykładem mogą być organizowane corocznie Katowickie Prezentacje Biblioteczne, podczas których biblioteki z województwa śląskiego prezentują w ciekawy sposób swoją ofertę w specjalnie zaaranżowanej, przypominającej targi, przestrzeni Biblioteki Śląskiej. Tak więc wydarzenie można zorganizować wspólnie przez kilka bibliotek, spośród których każda wnosi coś od siebie lub umówić się na jedno działanie i podzielić zasobami. W przypadku Nocy Bibliotek takim działaniem może być organizacja wizyty gościa (autora, eksperta itp.) we współpracujących ze sobą, sąsiednich bibliotekach: gość przyjeżdża do dwóch lub więcej bibliotek w podobnym czasie, a organizatorzy oszczędzają na kosztach, które musieliby ponieść, gdyby takie wizyty odbywały się w różnych terminach w każdej z tych bibliotek. Jeśli organizujemy imprezę w tym samym czasie i w sąsiednich gminach, sposobem na zaoszczędzenie środków w budżecie może być też wspólny dostawca poczęstunku albo wzajemna promocja wydarzeń wśród mieszkańców.

Jak efektywnie wykorzystać sieciowanie?

W podręcznikach i artykułach dotyczących networkingu w biznesie można przeczytać różne dobre rady i wskazówki opracowane przez ekspertów i praktyków. Są one na tyle uniwersalne, że może je stosować każda osoba pragnąca budować, podtrzymywać i usprawniać relacje z ludźmi. Poniżej wymieniamy kilka z nich:  

• Podczas spotkań branżowych staraj się prezentować jako osoba pogodna, o pozytywnym nastawieniu. Uśmiechaj się, przyjmuj otwartą postawę, unikaj narzekania i negatywnych wypowiedzi (zwłaszcza skierowanych przeciwko innym osobom). Takie zachowanie pozwoli Ci zjednać sobie ludzi, którzy będą bardziej skłonni podtrzymywać z Tobą kontakty i oferować pomoc, gdy będziesz jej potrzebować.
• Korzystając z mediów społecznościowych i innych narzędzi komunikacji online, zadbaj o korzystny, profesjonalny wizerunek – swój i swojej biblioteki. Prezentuj się jako ekspert (ekspertka) w swojej dziedzinie, popracuj nad stroną wizualną (zdjęciami, które publikujesz) i formą wypowiedzi. Dziel się ciekawymi danymi i linkami do pomocnych artykułów. Jeśli prowadzisz stronę lub bloga z przydatnymi dla Twojej sieci informacjami, podrzucaj linki do publikowanych tam treści.
• Interesuj się tym, co publikują na grupach i forach inni członkowie Twoich sieci. Dodawaj komentarze i użyteczne informacje na omawiany temat. Jeśli zamieszczone przez kogoś treści pomogły Ci rozwiązać Twój problem, podziękuj za to. Każdy, kto dzieli się swoją wiedzą i bezinteresownie pomaga innym, lubi być za to doceniany (i lubi tych, którzy doceniają).
• Nawiązuj i utrwalaj relacje z różnymi ludźmi z Twoich kręgów zawodowych. Nie ograniczaj się tylko do osób mających podobne wykształcenie, drogę zawodową, światopogląd i doświadczenia. Różnorodność w sieci popłaca, pomaga przyjmować odmienną perspektywę, rozwijać się, otwierać i  wzmacniać empatię.
• Jeśli kogoś komuś polecasz, upewnij się, że ta osoba jest na pewno godna polecenia. Dobrze jest później sprawdzić, jak taka osoba wywiązała się z powierzonego jej zadania. Jej sukces lub porażka może też wpłynąć na Twoją reputację i jakość relacji w Twojej sieci.
• Unikaj dyskusji (zarówno osobistych, jak i internetowych) nadmiernie angażujących emocjonalnie, zwłaszcza jeśli są one wymierzone w konkretną osobę lub osoby.
• Zawsze dziękuj za okazaną pomoc i wsparcie, niezależnie od tego, w jakiej formie je otrzymasz. Dzięki temu zaprezentujesz się z jak najlepszej strony, utrwalisz relacje, a ponadto… wzmocnisz w sobie pozytywne nastawienie i wykorzenisz zły nawyk narzekania J. Jak dowodzą różne badania, nie można jednocześnie czuć się za coś wdzięcznym i z czegoś niezadowolonym!

Powodzenia!

Agnieszka Koszowska

Fundacja Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego